CHEMISTRY AND CHEMICAL ENGINEERING |
KIMYO VA KIMYO TEXNOLOGIYASI |
ТЕХНОЛОГИЯ НЕОРГАНИЧЕСКИХ ВЕЩЕСТВ И МАТЕРИАЛОВ
Рахимов Р. Механизм генерации инфракрасных импульсов функциональной керамикой Mazkur ish keramik birikmalar yordamida energiyaning birlamchi manbalarini berilgan diapazondagi impulsli infraqizil nurlarga aylanish mehanizmiga bag'ishlanadi.
Настоящая работа посвящена возможному механизму преобразования функциональной керамикой, синтезированной на солнечной печи, энергии первичного источника в импульсное инфракрасное излучение в заданном спектральном диапазоне и с определенными временными характеристиками.
The present work is devoted to the possible mechanism of the transformation of functional ceramics, synthesized in the Solar Furnace, the primary energy source in pulsed infrared light in the spectral range and with certain temporal characteristics.
Самадий М.А., Мирзакулова И.Б., Меликулова Г.Э., Мирзакулов Х.Ч. Получение сульфата калия из флотационного хлорида калия и мирабилита Тумрюкского месторождения Tyubegatan kaliy xloridi bilan Tumryuk koni natriy sulfati konversiyasi jarayoni o'rganilgan. Kaliy xlorid konversiyasining optimal texnologik parametrlari aniqlangan va kaliy sulfat olingan. Kaliy sulfat va konversiya jarayoni eritma hamda quyqalari yaxshi reologik hususiyatlarga ega.
Исследованы процессы конверсии хлорида калия Тюбегатанского месторождения сульфатом натрия Тумрюкского месторождения. Определены оптимальные технологические параметры конверсии хлорида калия и получения сульфата калия. Растворы и пульпы процесса конверсии и сульфата калия обладают хорошими реологическими свойствами.
The process conversion of potassium chloride of Tyubegatan deposit with sodium sulfate of Tumryk deposit is investigated. Determined optimal technological parameters of conversion of potassium chloride and obtain potassium sulfate. Solution and pulps of process conversion and potassium sulfate have good theological properties.
Рахматкариев Г.У., Усманова Ф.Г., Эргашев О.К., Долиев Г.А., Якубов Й.Ю. Изотермы, дифференциальные изостерические теплоты и энтропии адсорбции H2S в цеолите NaX NaХ seolitida H2S adsorbsiyasi izotermasi 0, 25, 60 va 100oC haroratlarda o'lchandi. NaХ tseolitidа H2S adsorbsiyasining issiqlik izosterlari va adsorbsiya entropiyasi hisoblandi. Adsorbsiya izotermalari 0 dan to to'yinishgacha bo'lgan to'ldirishlarda mikrog'ovaklarning hajmiy to'yinish nazariyasi (MHTN) yordamida bir, ikki va uch hadli tenglamalar bilan tavsiflandi. NaХ seolitidа H2S adsorbsiyasining mexanizmi ko'rib chiqildi.
Измерены изотермы адсорбции H2S в цеолите NaX при температурах 0, 25, 60 и 100оС. Рассчитаны изостерические теплоты и энтропии адсорбции H2S в цеолите NaX. Изотермы адсорбции описаны одно-, двух- и трехчленными уравнениями ТОЗМ от нулевого заполнения до насыщения. Рассмотрен механизм адсорбции H2S в цеолите NaX.
The isotherms of H2S adsorption in NaX zeolite at 0, 25, 60 and 100оC have been measured. The isosteric heats and entropies of H2S adsorption in the NaX zeolite were calculated. The isotherms of adsorption were quantitatively reproduced by one- two- and three-term VMOT equations from zero filling to saturation. The mechanism of H2S adsorption in NaX zeolite was described.
Тоиров З.К., Ибрагимов К.Г., Алламуратова А.Ж., Эркаев А.У., Реймов А.М. Изучение процесса разложения Центрально-Кызылкумских фосфоритов азотной кислотой теоретическим анализом системы CaO-P2O5-N2O5-H2O Markaziy Qizilqum fosforit unining 15-160 % normasi va 52-59 % konsentratsiya oraliqida azot kislota bilan parchalanish jarayonlari va hosil bo'lgan quyqaning reologik hossalari o'rganilgan. Sistemaning tuzli tarkibi va рН ga azot kislota normasining ta'siri aniqlangan. Olingan nitrofosfatli quyqalardan tarkibida yuqori miqdori ozuqa komponentlar bo'lgan kompleksli o'g'it olish mumkinligi ko'rsatilgan.
Изучены процессы разложения фосфоритовой муки Центральных Кызылкумов 15-160 % нормой азотной кислоты в интервале концентраций 52-59 % и реологические свойства образующейся пульпы. Установлен характер влияние нормы азотной кислоты на рН и солевой состав системы. Полученные нитрофосфатные пульпы возможно перерабатывать в комплексные удобрения с относительно высоким содержанием питательных компонентов.
Processes of decomposition of a phosphoric flour Central Kyzylkum by 15-160 % norm of nitric acid in the range of concentration of 52-59 % and rheological properties of a being formed pulp are studied. Character influence of norm of nitric acid on рН and salt structure of system is established. It is possible to process the received nitrophosphatic pulps in complex fertilizers with rather high maintenance of nutritious components.
Шевченко В.П., Токунов С.Г., Ким Р.Б., Гуламова Д.Д., Бобокулов С. Базальтовое волокно из минерального сырья Узбекистана – основа для перспективных композиционных материалов Keramik to'ldiruvchi va bazalt tola asosida bino bo'limlari ichki qisimlari uchun issiqlik hamda tovush izolyatsiyalovchi kompozitsion panellar olishning “sovuq” texnologiyasi ishlab chiqildi. Shunday mahsulotlarni sanoatda ishlab chiqarishni maqsadli tashkillashtirishda ularning termomexanik xossalari qanoatlantiradi va ular O'zbekiston xom ashyo bazalarida panellar tayyorlashda foydalaniladi.
Разработана “холодная” технология получения тепло- и звукоизолирующих композиционных панелей для внутренней отделки помещений на основе базальтового волокна и керамического наполнителя. Использование для изготовления панелей сырьевой базыУзбекистана и удовлетво-рительные термо-механические свойства обосновывают целесообразность создания промышленного производства таких изделий.
Warmly - and soundproofing composite panels “the cold” technology of reception is developed for internal furnish of premises on the basis of a basalt fibre and ceramic filler. Use for manufacturing of panels of a raw-material base of Uzbekistan and satisfactory thermo-mechanical properties prove expediency of creation of industrial production of such products.
Алимжанова Ж.И., Кадырова Д.С., Ганиева М.М., Юсупова М.Н. Мягкий художественный фаянс с использованием доломитовых пород Узбекистана O'zbekistondagi Sipkin va Dehqonobod dolomit jinslari asosida yumshoq badiiy fayans olish maqsadida massa tarkibi va turli rang jilosiga ega bo'lgan keramik pigmentlarning kimyoviy tarkibi ishlab chiqilgan va ularning asosiy fizik-mexanik xossalari va faza tarkibi o'rganilgan.
Разработаны составы масс и керамических пигментов различного оттенка для получения мягкого декоративного фаянса с использованием доломитов Сыпкинского и Дехканабадского месторождения, изучены их физико-химические свойства и фазовый состав.
Structures of weights and ceramic pigments of a various shade are developed for reception of soft decorative faience with use of dolomite of the Sypki and Dehkanabad deposit, their physical and chemical properties and phase structure are studied.
Эркаева Н.А., Кучаров Б.Х., Уринова З. Чистящие композиции на основе гидрооксида и карбоната калия Kaliy karbonat – kaliy gidroоksid – suv sistemasi -71,2 dan 60°С gacha haroratdagi eruvchanlik tizimi o'rganildi. Eruvchanlik diagrammasida kaliy gidroоksidning bir, ikki va to'rt suvli formalari, kaliy karbonatning esa geksagidrat va suvsiz holatdagi hamda muzning kristallanish sohalari aniqlandi. Tizimda harorat oshishi bilan komponentlarning bir-birining eruvchanligini kamaytirishi kuzatildi. Eruvchanlik diagrammasi asosida КОН : К2СО3 nisbatlarini “super-ishqor” tarkibiga va nam saqlashga ta'siri o'rganildi.
Изучена растворимость в системе карбонат калия - гидрооксид калия - вода при температуре от -71,2 до 60°С. Построена ее диаграмма растворимости, на которой установлены поля кристаллизации льда, безводного и гексагидрата карбоната калия и четырех-, двух и одноводные формы гидрооксида калия. В системе с ростом температуры наблюдается возрастающее высаливающее действие компонентов друг на друга. На основе диаграммы растворимости изучен влияние массового соотношения КОН : К2СО3 на состав и влагосодержание «супер-щелочи».
The solubility of potassium carbonate in the system - potassium hydrate - water at a temperature of -71.2 to 60 оC. Built its solubility diagram, in which there are fields of crystallization of ice, and the hexahydrate of anhydrous potassium carbonate, and the four-, two- and monohydrate forms of potassium hydrate. In a system with an increase in temperature is observed increasing salting action components to each other. On the basis of solubility diagrams to study the influence of mass ratio of KOH: K2CO3 on the composition and moisture content of the super-alkali.
ХИМИЯ И ТЕХНОЛОГИЯ ОРГАНИЧЕСКИХ ВЕЩЕСТВ
Туракулов Ж.У., Азизов Т.А., Дусматова А.Д., Хайдаров Д.М. Формамидные координационные соединения ацетата кальция Kalsiy atsetatining formamidli koordinatsion birikmalari sintez qilingan. Olingan komplekslarning tarkibi, individualligi, atsetat fragmentlarini, formamid, nitrokarbamid, nikotinamid molekularini koordinatsiyalash uslublari va termik xususiyatlari qayd qilingan.
Синтезированы формамидные координационные соединения ацетата кальция. Установлены состав, индивидуальность, способы координации ацетатных фрагментов и молекул формамида, нитрокарбамида, никотинамида и изучено термическое поведение полученных комплексов.
Are synthesised formamide coordination connections of calcium acetate. Set composition, individuality, how coordination of acetate fragments and molecules of formamide, nitrokarbamide, nicotinamide and studied the thermal behavior of complexes.
Холбоев Ю.Х., Махсумов А.Г., Инаков Т.К., Абдурахмонов У.К., Урмонов А.А. Синтез производного бис-аминоароилмочевины и его вероятный механизм образования N,N-geksametilen bis [(dibenzilamino) mochevinani] sintez qilish usuli ishlab chiqildi va uning hosil bo'lish mexanizmi o'rganildi.
Разработан способ синтеза N,N’-гексаметилен бис [(дибензиламино) мочевины] и изучен его вероятный механизм образования.
A method of synthesis of N,N'-geksametilen bis [(dibenzilamino) urea] and studied its probable mechanism of formation.
Аюпова М.Б., Комилжонов Н.А., Мирзаев У.М. Анализ взаимодействия комплексов оксадиксила с полимерами спектроскопическими методами исследования Ushbu ishda suvda eruvchan polimerlar bilan oksadiksilning kompleks hosil kilishi IQ- va UF- spektroskopiya usullari yordamida o'rganildi.
Изложены результаты исследования комплексообразования оксадиксила с водорастворимыми полимерами методами ИК- и УФ-спектроскопии.
In this work there is studied complex formation of oxadixyl with water-soluble polymers with the help of infrared and ultraviolet spectroscopic methods.
ТЕХНОЛОГИЯ ПОЛИМЕРНЫХ И КОМПОЗИЦИОННЫХ МАТЕРИАЛОВ
Муродов М.М. Технология получения КМЦ из хлопковой, рисовой, пшеничной и тополевой целлюлозы Bir yillik o'simliklar, hamda terak sellyulozalari asosida, ingibitor sifatida lignin va antraxinondan foydalangan xolda-termik destruksiyaga chidamli karboksimetilsellyuloza olish texnologiyasi yaratildi. Olingan KMS ning fizik-kimyoviy ko'rsatkichlari aniqlandi.
Разработана технология получения термостойкой к деструкции карбоксиметилцеллюлозы на основе целлюлозы из отходов однолетних растений и местного тополя, изучено влияние антрахи-нона и лигнина, как ингибиторов. Исследованы физико-химические свойства полученной КМЦ.
Developed the technology of obtaining carboxymethyl cellulose, resistant for the thermal destructure, on the basis of wastes of annual plants and local poplar, studied the effect of anthraquinone and lignin, as inhibitors in obtaining carboxymethylcellulose with high heat resistance. Determined the physicochemical properties of the resulting carboxymethyl cellulose.
Халиков М.М., Рахманбердиев Г. Получение Na-карбоксиметилцеллюлозы с повышенной степенью замещения Yuqori almashinish darajasiga ega bo'lgan tehnikaviy natriy karboksimetilsellyulosaning olinish imkoniyati o'rganildi. Karboksimetilsellyulosaning sifat ko'rsatkichlariga merserlash jarayoni parametrlarining ta'siri o'rganildi.
Исследована возможность синтеза технической натриевой соли карбоксиметилцеллюлозы с повышенной степенью замещения. Приведены результаты исследования влияния режима мерсеризации на качество получаемой карбоксиметилцеллюлозы.
Investigated the possibility of synthesizing technical sodium carboxymethyl cellulose with a high degree of substitution. Presented the results of studies of effect of mercerization regimes on the quality of obtained sodium carboxymethyl cellulose.
Нуркулов Ф.Н. Изучение структуры и свойств полисульфидных олигомеров Maqolada sintеz qilingan tiokol kauchukining bo'kish darajalari natijalari keltirilgan. Olingan tiokol kauchuklarining tarkibi va tuzilishi elеmеnt analiz va IQ-spеktr orqali o'rganilgan. Olingan vulkanizatlar organik erituvchilar va boshqa ta'sirlarga chidamli ekanliligi ko'rsatilgan.
Приведены результаты исследования набухаемости синтезированного тиоколового каучука. Изучены состав и структура полученных тиоколовых каучуков, установленный методами ИК-спектроскопии и данными элементного анализа. Показано, что полученные вулканизаты стойки к агрессивным действиям и к действию органических растворителей.
The article deals with a study swelling synthesized polysulfide rubber. The composition and structure of the obtained polysulfide rubbers are proved by IR-spectroscopy and by elemental analysis. Shows that the vulcanizates are resistant to aggressive action and resistance to organic solvents.
Эшкурбонов Ф.Б. Изучение термической устойчивости синтезированного комплексообразующего ионита и кинетики сорбции некоторых металлов Maqolada sintez qilingan kompleks hosil qiluvchi ionitning olinish jarayoni keltirilgan va uning termik turg'unlikka chidamliligi tekshirib ko'rilgan.
Представлен процесс получения и проверена устойчивость синтезированных комплексообразую-щих ионитов к термическим воздействиям.
The article contains a process for receiving and checked resistance synthesized chelating ion exchangers to thermal influences.
Нуралиев У.М., Джалилов А.Т. Физико-химические свойства синтезированных олигомерных светостабилизаторов на основе аминосоединений Аmino birikmalar asosida olingan oligomerli yorug'likstabilizatorlarning fizikaviy-kimyoviy xossalaridan eruvchanligi, qovushqoq-oquvchanligi, zichligi va molekulyar massasi aniqlandi.
Исследованы физико-химические свойства олигомеров, такие как растворимость, плотность, температура плавления, вязкость и средняя молекулярная масса криоскопическим методом.
Physical and chemical properties of oligomers, such as solubility, density, fusion temperature, viscosity and average molecular weight by сryoscopic мethod are investigated.
Арипджанов О.Ю., Туробжонов С.М., Нуруллаев Ш.П. Изучение скорости коррозии углеродистой стали в композиционном абсорбенте MDEA+DEA+AVRP kompozitsion absorbentlar bilan, uglerodli st.10 markali po'latning korroziyasi tezligi o'rganib chiqilgan H2S va CO2 to'yinganlik darajasi va haroratning sezilarli darajada korroziya hususiyatilarini qayd etishi aniqlangan.
Изучены скорости, коррозии углеродистой стали марки ст.10 с композиционными абсорбентами МДЭА+ДЭА+АВРП. Определено, что степень насыщения H2S и CO2 и температура в значительной степени определяют его коррозионный свойства.
Speeds, corrosion of a carbonaceous steel of mark of item 10 with composite absorbents МDEА + DEA + amino compound water-soluble polymer are studied and it is found, that degree of saturation H2S and CO2 and temperature substantially is defined its corrosion by properties.
Фозилов С.Ф., Мавлонов Б.А., Атауллаев Ш.Н. Механизм действия гетероциклических диспергирующих присадок в дизельном топливе Dizelyoqilg'ilarining past haroratli tarkibiga depressorli prisadkalarning ta'siri o'rganilgan. Metakril kislotaning geterotsiklik efirlari asosida prisadkalarning YoDS dagi ta'siri mexanizmi tajriba natijalari keltirilgan.
Изучен принцип действия депрессорных присадок на низкотемпературные свойства дизельных топлив, Представлены экспериментальные результаты, механизм действия присадок в ТДС на основе гетероциклических эфиров метакриловых кислот.
Principle of operation of depressor additives was studied by low-temperature properties of diesel fuels. Experimental results, the mechanism of action of additives on the basis of heterocyclic aethers methacrylic acids are presented.
Ихтиярова Г.А., Таджиходжаев З.А., Ахмадова Д.А., Амонова Х.И. Загустки на основе карбоксиметилкрахмала и акрилатов для набивки тканей
Maqolada an'anaviy va yaratilgan yangi aralash quyuqlovchilar, bosma bo'yoqlarning pH muhiti solishtirilgan. Ular ishtirokida gul bosilgan matoning fizik-mexanik xossalari o'rganilgan.
Изучены изменение рН среды традиционных и смешанных загустителей, печатных красок на их основе, а также физико-механические свойства набивных тканей
Are studied change рН environments of the traditional and mixed thickeners, printing paints on their basis. And also physicomechanical properties of stuffed fabrics.
ЭКОЛОГИЯ
Юнусов М.Ю., Бабаев З.К., Атаханов Р.А., Рахимов У., Юнусова Н.Р. Дефекат, отход сахарного производства - ценное сырье для очистки сточных вод Shakar ishlab chiqarish korxonasi chiqindisi - defekat to'grisida malumot keltirilgan, uning kimyoviy tarkibi, tuzulishi va aiyrim fizik-texnik xossalari o'rganilgan. Defekat sanoat oqava suvlarini tozalovchi sorbent komponent sifatida tavsiya etilgan.
Приведены сведения об отходе производства сахара – дефекате, изучены его химический состав, структурные особенности и некоторые физико-технические свойства. Дефекат рекомендован в качестве сорбционного компонента для очистки сточных вод промышленных предприятий.
Data on a withdrawal of manufacture of sugar - defecate are resulted, its chemical compound, structural features and some physicotechnical properties are studied. Defecate it is recommended as a component of sorption for sewage treatment of the industrial enterprises.
ПИЩЕВАЯ ТЕХНОЛОГИЯ И БИОТЕХНОЛОГИЯ
Xo'jamshukurov N.A. Вacillus thuringiensis entomopatogen bakteriyasining fusarium oxysporum zamburug'iga qarshi ta'siri Ushbu maqolada Fusarium oxysporum zamburug'ining qishloq xo'jaligidagi zarari va ularga qarshi kurashda Bacillus thuringiensis entomopatogen bakteriyasining imkoniyatlari tahlil qilingan. Tadqiqotlar natijasida Fusarium oxysporum zamburug'ga qarshi kurashda (g'o'zaning Buxoro-6 navining kasallangan nihollari misolida) Bacillus thuringiensis entomopatogen bakteriyasi asosida kurashish tavsiya etilgan.
В статье дан анализ вреда приносящего грибом Fusarium oxysporium в сельском хозяйстве и возможности борьбы против данного гриба энтомопатогенной бактерий Bacillus thuringiensis. В результате исследований в борьбе против гриба Fusarium oxisporium (на примере заражённого хлопчатника сорта Бухара-6) рекомендовано использование энтомопатогенной бактерии Bacillus thuringiensis.
In the article the analysis of injury-producing fungus Fusarium oxysporium in agriculture and to fight against the fungus entomopathogene the bacteria Bacillus thuringiensis. As a result of research in the fight against the fungus Fusarium oxisporium (for example, infected cotton varieties of Bukhara-6) recommended to use entomopathogene the bacteria Bacillus thuringiensis.
Джураев У.Х., Мажидова Н.К., Кадиров Ю.К. Некоторые вопросы каталитической гидрогенизации хлопкового масла Paxta moyini nikel-mis kukunsimon katalizatorlarda katalitik gidrogenlash texnologiyasi o'rganildi. Moyni katalitik modifikatsiyalashning optimal texnologik jarayonlari va usullari joriy etilib, ular olingan to'yintirilgan yog'larning yuqori sifat ko'rsatkichlarini va tarkibida kam miqdordagi trans-yog' kislotalarini ta'minladi. Amalga oshirilgan tadqiqotlar paxta moyini sanoat miqyosida katalitik modifikatsiyalash texnologiyasini takomillashtirdi.
Исследована технология каталитической гидрогенизации хлопкового масла на новых видах никель-медных суспендированных катализаторах. Установлены оптимальные технологические режимы и параметры каталитической модификации масла, обеспечивающие повышение качества и снижение содержания транс-изомеризированных жирных кислот в саломасах. Предложенная технология позволила значительно упростить промышленную технологию каталитической модификации хлопкового масла.
The technology of catalytic hydrogenation cotton oil on new kinds nickel-copper suspended catalysts is investigated. Optimum technological modes and parameters of the catalysts updating of oil providing improvement of quality and decrease of the maintenance a trance-isomeric of fat acids in salomases are established. The offered technology has allowed simplifying considerably industrial technology of the catalysts updating of cotton oil. |